Inzet optometrist in eerste lijn kan tot wel 750.000 huisartsconsulten schelen
Toegankelijkheid van huidige oogzorg staat onder druk
Lange wachttijden bij oogartsen met als gevolg niet-tijdige diagnoses en eventuele daaruit voortkomende complicaties: als het op efficiëntie aankomt valt er in de oogzorg nog (gezondheids)winst te boeken. Uitgebreid onderzoek van onderzoeksbureau SiRM (Strategies in Regulated Markets) – in opdracht van Specsavers en in samenwerking met het Oogfonds die zich inzet om blindheid en slechtziendheid te voorkomen – naar het potentieel van optometrie bij een stijgende vraag naar oogzorg, wijst uit dat de inzet van een optometrist in de eerste lijn circa 750.000 huisartsconsulten per jaar zou kunnen schelen. In verschillende regio’s luidden huisartsen eerder dit jaar de noodklok vanwege een te hoge werkdruk. De inzet van de optometrist in de eerste lijn kan de huisarts derhalve ontlasten. Vanuit het constateren van verschillende knelpunten in de oogzorgketen, ziet het rapport een nieuwe rol weggelegd voor de optometrist als poortwachter, die de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de oogzorg kan vergroten. Deze knelpunten én het belang van een vroegtijdige diagnose zijn voor Specsavers aanleiding om optometrie op afstand aan te bieden.
Nederlandse oogzorg onder druk
Het rapport van SiRM belicht huidige en toekomstige capaciteitsproblemen in de oogzorg en toont aan dat deze kampt met lange wachttijden en onder toenemende druk staat.
● Jaarlijks vinden er ongeveer 2,4 miljoen huisartsbezoeken plaats voor klachten aan het oog.
● Jaarlijks verwijzen huisartsen ongeveer 550.000 mensen door naar de oogarts.
● Minimaal 1 miljoen mensen in Nederland hebben een oogziekte waarvoor medisch-specialistische zorg nodig is.
● De wachttijden voor een poliklinisch bezoek bij ziekenhuizen liggen boven de Treeknorm van 28 dagen.
● De verwachting is dat het aantal mensen met oogziekten tot 2030 stijgt met meer dan 17%, door de vergrijzing.
Uit het rapport blijkt duidelijk dat de vraag naar oogzorg hoger is dan het aanbod. Terwijl zichtverlies veel impact heeft op de kwaliteit van leven. Een tijdige diagnose en behandeling kunnen dus veel leed voorkomen.
Optometrist tussen huisarts en oogarts
In de klassieke oogzorgketen verwijst een huisarts op basis van klachten door naar een oogarts. Mensen met oogklachten worden door huisartsen relatief vaak doorverwezen. Dit komt door beperkte mogelijkheden voor huisartsen om een goede diagnose te stellen. Dit maakt dat de oogarts consulten op zich moet nemen, die ook eerder door een optometrist afgehandeld hadden kunnen worden. Volgens het rapport kan dit knelpunt opgelost worden door de optometrist eerder in te zetten in de oogzorgketen. De huisarts verwijst dan eerst door naar de optometrist (‘anderhalvelijnszorg’), die als poortwachter fungeert en vaak benodigd oogonderzoek kan verrichten. Hierdoor worden onnodige doorverwijzingen naar de oogarts voorkomen, zijn er kortere wachttijden en neemt de kwaliteit van zorg toe doordat een groter aandeel plaatsvindt op basis van diagnoses in plaats van klachten.
● Oogheelkunde behoort tot een van de 4 specialismen waar vanuit de huisarts de meeste verwijzingen naar de oogarts komen.
● Landelijk hoeven er mogelijk 130.000 mensen minder per jaar naar de oogarts bij inzet van een optometrist tussen de huisarts en oogarts (‘anderhalvelijnszorg’).
● Maar liefst 75% van de patiënten met laagcomplexe klachten heeft naar schatting genoeg aan een bezoek aan de optometrist.
● Landelijke inzet van de optometrist tussen huisarts en oogarts kan 7 miljoen euro aan zorgkosten voor mensen met laagcomplexe klachten besparen.
Juiste Zorg op de Juiste Plek
Het succes van het inzetten van de optometrist in de oogzorgketen, tussen de huisarts en de oogarts, is praktisch bewezen in verschillende pilots binnen de Juiste Zorg op de Juiste Plek, verspreid over Nederland. Hierbij werken huisartsen, oogartsen, optometristen en verzekeraars samen om de zorgketen te reorganiseren en wordt de optometrist tussen de huisarts en oogarts gepositioneerd (‘anderhalvelijnszorg’). Hieruit blijkt dat bij deze constructie de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de oogzorg toeneemt. Specsavers participeert als oogzorgspecialist ook in een aantal van deze pilots.
Met oog op de positionering van de optometrist, constateert het rapport verder dat ook de toegankelijkheid van de optometrist verbeterd zou kunnen worden.
● Optometristen vormen de grootste groep gespecialiseerde professionals in de oogzorg (aantal 1300 in 2018, waarvan 588 werkzaam bij een optiekzaak).
● Toch zien optometristen in een optiekzaak gemiddeld slechts 19 patiënten per week.
● Bovendien voeren optometristen, die in optiekzaken werken, door de inrichting van de huidige oogzorgketen niet altijd de werkzaamheden uit waarvoor ze zijn opgeleid.
Als oogartsen hebben we de verantwoordelijkheid om de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg te behouden. De combinatie van eerstelijns oogzorg samen met slimme digitale oplossingen, zoals tele-consultaties, tele-triage en kunstmatige intelligentie, zorgen voor een reductie in de wachttijd en verhogen de kwaliteit van de oogzorg. Tijdens onze recente Eyehelp pilot studie, uitgevoerd samen met Specsavers en Arts&Zorg, hadden we een wachttijd van 12 dagen in plaats van 8 weken. Daarbij bereikten we een kostenbesparing van 31%.
Optometrie op afstand bij Specsavers
Een ander alternatief, waarbij de optometrist ook efficiënter ingezet wordt op zijn/haar functie, is om de optometrist te positioneren in de eerste lijn. Daarmee is de optometrist direct toegankelijk, zonder verwijzing van de huisarts. Dit kan de huisarts ontlasten door het ‘overnemen’ van patiënten met laagcomplexe klachten. Positionering van de optometrist in de eerste lijn vereist - naast een poortwachtersfunctie - wel dat er voldoende capaciteit is bij optometristen, en dat vergoeding van het optometrisch onderzoek vanuit de zorgverzekering mogelijk is. Vanuit deze knelpunten én het belang van een vroegtijdige diagnose biedt Specsavers optometrie op afstand aan, waarbij er, tijdens een zogeheten ooggezondheidsonderzoek, op een laagdrempelige manier naar de ooggezondheid wordt gekeken.
Hoe werkt optometrie op afstand - ofwel het ooggezondheidsonderzoek - bij Specsavers?
Op basis van een uitgebreide vragenlijst wordt advies gegeven of een ooggezondheidsonderzoek zinvol is. Vervolgens gebruiken speciaal opgeleide medewerkers geavanceerde apparatuur voor verschillende metingen in de winkel en beoordeelt de optometrist op afstand binnen 48 uur alle gegevens uit deze metingen. Hierna wordt er op basis van eventuele afwijkingen gekeken of er verder onderzoek door de optometrist in de winkel en/of een verwijzing naar de oogarts nodig is.
Het SiRM rapport bevestigt dat optometrie op afstand kan helpen om optometristen in optiekzaken meer patiënten te laten zien en de oogzorg zo verder te ontlasten. Omdat optometristen op afstand geen tijd kwijt zijn aan reizen, niet-optometrische werkzaamheden en de begeleiding van mensen tijdens het onderzoek, kunnen zij meer beoordelingen doen op een werkdag en is hun productiviteit hoger. Ook wordt de oogzorg hiermee betaalbaarder. In de praktijk testte Specsavers het nut van optometrie op afstand in een pilot bij vier winkels in de regio Zwolle (augustus 2020- april 2021). Onder de 881 deelnemers was in maar liefst 85% van de gevallen na een bezoek aan de optometrist bij Specsavers geen verwijzing naar de oogarts nodig.
In het door SiRM uitgevoerde onderzoek zijn duidelijke struikelblokken in de Nederlandse oogzorg geconstateerd en dat is zorgwekkend. Als vooruitstrevend oogzorgspecialist willen we verbeteringen doorvoeren in oogzorg waar mogelijk en nemen we hier graag het voortouw in. Met ons ooggezondheidsonderzoek willen we Nederland meer dan ooit tevoren op een laagdrempelige en grootschalige manier toegang bieden tot oogzorg.
Oog op de toekomst
Het rapport concludeert dat het inzetten van een optometrist tussen huisarts en oogarts, en optometrie op afstand, de oogzorg kan ontlasten en kosten kan besparen:
● Wanneer 1 op de 3 mensen van de 2 miljoen consulten per jaar voor oogklachten in plaats van bij de huisarts bij de optometrist komt, zou dit circa 750.000 consulten per jaar voor de huisarts schelen.
● Landelijke positionering van de optometrist tussen huis- en oogarts en optometrie op afstand leidt tot een daling van de kosten voor diagnostiek van mensen met laagcomplexe klachten met ~55% van €26 miljoen tot €12 miljoen per jaar.
Met het oog op de toekomst zou optometrie op afstand kunnen leiden tot waardevolle kwaliteitsverbeteringen in de oogzorg. Zorg en commercie blijven duidelijk gescheiden, omdat optometristen juist gerichter op hun eigen functie ingezet worden. Verder loopt door deze preventieve screening de oogzorg minder vol. De vroegtijdige diagnose door een optometrist levert voor een aantal oogziekten gezondheidswinst op omdat zichtverlies in de toekomst kan worden voorkomen of verminderd (ondanks dat patiënten hierdoor eerder in de zorgketen terecht komen). Daarbij is er eventueel op latere leeftijd minder intensieve zorg nodig. Hierdoor worden hogere zorgkosten op termijn vermeden.
Een afspraak voor een ooggezondheidsonderzoek bij Specsavers kost 29 euro. Dit onderzoek is bovenop de reguliere oog(sterkte)meting die gratis is. Optometrie op afstand is nu uitgerold bij 27 Specsavers-winkels in Noord-Nederland. Naar verwachting bieden alle 142 winkels dit onderzoek aan vanaf najaar 2022.